Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
Geveltekens, etc.
Voor de volgende onderwerpen ga naar:
uithangteken /-bord;
gevelstenen algemeen;
divers;
muurschilderingen;
geveltekens;
Uithangteken / -bord:Bron leidraad tekst: Tekenen aan de wand (Voet van Oudheusden - Culemborg 1997)Een uithangteken is een voorwerp dat aangebracht is aan een huis of voor een huis is neergezet om de aard van het bedrijf of de nering die daarin werd uitgeoefend aan te duiden. In de middeleeuwen hadden bepaalde ambachten hun eigen, specifieke embleem waarvan sommige nu nog bekend zijn: bijvoorbeeld de gaper of de vijzel bij apotheken en de stok met rode en witte band bij de kappers. Bij pandjeshuizen waren vaak drie bollen aangebracht. In de 16de en 17de eeuw werden dit soort tekens vervangen door borden. Deze uithangborden waren vaak gemaakt van smeedijzer in de vorm van een rechthoekig bord of van een schild. Een modern uithangbord toont vaak de naam van de winkel of de branche in plaats van een hierboven genoemd teken.
Het uithangbord is meestal tevens verlicht of geheel vervangen door neonreclame.
|
|
Gevelstenen algemeen:
Bron leidraad tekst: Tekenen aan de wand (Voet van Oudheusden - Culemborg 1997)In de Middeleeuwen was het uithangbord hét middel bij uitstek om een huis te onderscheiden. Het bord verwees naar de herkomst, naam of beroep van de eigenaar van het pand.
De steden waren tijdens de Middeleeuwen betrekkelijk klein en overzichtelijk. Maar tijdens de economische opbloei van de Nederlanden in de 17de eeuw groeiden de steden zo snel dat de behoefte aan
herkenning van met name pakhuizen en handelskantoren sterk toenam.
Omdat de meeste mensen niet konden lezen en schrijven was die behoefte dan ook logisch. De overgang van het houten huis naar het stenen huis bevorderde ook de toepassing van de gevelsteen.
Het dwars op de gevel uitstekende uithangbord belemmerde daarnaast het sterk toegenomen lokale vrachtverkeer met hoog opgetaste karren en wagens.
Toen de stadsbesturen op de uithangborden belasting gingen heffen, was de glorietijd van het bord snel voorbij.
De vlák in de gevel aangebrachte gevelsteen kwam toen weer/meer in zwang.
als ouder voorbeeld de gevelsteen met tekst
boven de monumentale classicistische toegang van de kameren Maria van Pallaes te Utrecht
van het onderwerp "De hofjes van Nederland" behorende bij het onderdeel "functionele vormgeving - typologieën".
De huisnummering, ingevoerd door Napoleon, was een van de voornaamste oorzaken van de teloorgang van de gevelsteen.
Materiaal en vorm:
Een gevelsteen werd vervaardigd uit natuursteen door een steen- of beeldhouwer. Vaak werd zandsteen gebruikt; de oudste Nederlandse gevelstenen waren van zogeheten 'Bentheimer zandsteen'. Ook werd wel Limburgse of Franse kalksteen gebruikt. Gevelstenen konden eveneens gemaakt worden van geboetseerde en daarna gebakken klei of van cement.Men kent verschillende vormen: vierkant, rechthoekig, ovaal of cartouche (een omlijst schild met tekst).
Er is ook een indeling te maken naar soort: gedenksteen (o.a. een eerste steen), peilsteen, vloedsteen wapensteen, naamsteen (eigennaam, veldnaam = naam van perceel of akker),
aanduidingssteen (ambachten, beroepen, figuratief, religieus), sluitsteen.
enkele voorbeelden uit Culemborg".
De oudste gevelstenen waren over het algemeen klein. In de 16de eeuw maten zij ±30 x 30 cm. In de loop van de tijd werden de afmetingen groter.
Bouwkundig:
Bouwkundig zijn er weinig problemen te verwachten, mits de tekst (bron afbeelding: Onze Bouwmaterialen - Natuursteen (J.A. van der Kloes 1923)) over afmetingen wordt nagevolgd. Het probleem zit meer in welke tekst moet er op; welk lettertype wil ik gebruiken; welke lettergrootte en past dit wel:Dit kost meer tijd dan je zou verwachten.
Divers:
Baksteen:
Een stad breidt zich voortdurend uit: De eerste woningen die in de Tulpstraat geplaatst werden (op de kadastrale tekening onder de U van Culemborg) keken toen nog jarenlang uit over het land. Vandaar de naam.
Stucwerk (bij de letters stucwerk uitsparing):
Stucwerk (bij de letters opgedikt stucwerk):
Tegels vlak:
Tegels met opgebakken letter:
natuursteen:
Arnhem kweekschool van onderwijzeressen - anno 1908
jaartallen en ankerversiering:
Schootankers in de vorm van jaartal bouw hoekpand Oostersingel Culemborg boven de daar aangebrachte muurschildering ter voorkoming van ongewenste graffity.
verankering balklagen bij houten (balklaag) vloeren.
Voor muurschildering en anti-graffiti zie hieronder bij het onderwerp muurschilderingen.
Beton met letteruitsparing:
Polderdistrict Culemborg (thans industrieterrein) De hooge brug uit 1936
Schilderwerk:
Muurschilderingen:
Zoals hierboven reeds is beschreven, is straatreclame van alle eeuwen.In ons land bleef reclame eeuwenlang beperkt tot een uithangbord of gevelsteen.
Dit ingetogen karakter veranderde pas vanaf de late 19e eeuw. Industrialisatie, verstedelijking, groeiende mobiliteit en massaconsumptie leidden het nieuwe tijdperk van de reclame in.
De openbare ruimte werd het domein van allerlei vormen van reclame, die door voorstellingen en leuzen de consument tot kopen moest verleiden. Affiches, emaillen reclameborden, tegeltableaus, reclamezuilen, muurschilderingen en neonreclame werden in stad en land ingezet. Deze explosie van buitenreclame beleefde haar hoogtepunt in de periode tussen de twee wereldoorlogen. Plaatselijke schoonheidscommissies en landelijke monumentenorganisaties streden toen tevergeefs tegen de, zoals zij het noemden, 'den ontsierende reclame'.
Pas na 1945 werd de buitenreclame door de overheid sterk aan banden gelegd.
bij gevels het onderwerp "Muurschilderingen, graffiti en anti graffiti".
Geveltekens:
Gevel- en stiepeltekens in Oost-Nederland:
Paardenkopmotief, donderbezem geveltekens en katholieke geveltekens.
Voor omschrijving gevel-en stiepeltekens zie bij verwijzingen naar externe sites van derden.
Geveltekens (űleboerd) in Friesland:
(bron afbeelding: http://www.jjbouw.nl}
Het Friese woord űleboerd betekent uilebord. Uileborden waren aanvankelijk alleen de driehoekige houten borden op de uiteinden van de Friese schuur, zo genoemd omdat de in de schuur nestelende kerk- en steenuilen zich voor het uit- en invliegen van het ronde gat, voorzover aanwezig, bedienden. Dit gat heet dan ook űlegat (uilegat).
Later is men onder uileborden het geheel van het driehoekige houten bord en de versiering gaan verstaan, de laatste tijd in het bijzonder de versiering, bestaande uit een makelaar met twee ruggelings geplaatste (Knobbel-) zwanen.
Aangezien eerst in de loop van de 16de eeuw het Friese boerenhuis in plaats van een hooiberg een schuur kreeg, kan het (versierde) uilenbord niet ouder zijn.
(bron tekstfragment: http://www.uileborden.eu) zie bij verwijzingen naar externe sites van derden.
Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
dd: 25-01-2019
| extra informatie behorende bij: | Gevelstenen algemeen: |
|
Indeling in soort:
De eerste steen:
Het leggen van de eerste steen is een ceremoniele handeling bij het begin van de bouw van een gebouw. Het symboliseert het begin van de bouw en wordt vaak verricht door een belangrijk of bekend persoon of in geval van een woning door een van de kinderen.Het is niet per definitie zo dat de eerste steen onderaan in de muur zit, wat men zou kunnen verwachten van een éérste steen.
Vaak wordt de 'eerste steen' aan een nieuwbouwproject enige tijd later op een iets hogere en beter zichtbare plek ingemetseld en is daarmee niet fysiek de allereerste steen van het fundament.
Jaartal stenen:
Ingangspoort 's Heerenhof gebouwd door de Utrechtse architect E.G. Wentink aan de Elisabethdreef.Voor het huidige veiligheidsgevoel is er thans een automatisch te openenen hek met zijvleugels aangebracht ,waarachter deels de jaartalstenen zijn verdwenen.
Hoog water stenen:
Herinneringsstenen:
In het park, welke is ontworpen door tuinarchitect Zocher in 1850, staat een bank met een herinneringssteen waarop de staatsman H.C. Dresselhuijs wordt gememoreerd.
